Toruńskie historie znikania: burzenie, modernizacje, „ujednolicanie”. Zabytki toruńskie młodszego pokolenia

Kolejny tom z cyklu „Zabytki toruńskie młodszego pokolenia” stanowi logiczne dopełnienie poprzedniego, poświęconego toruńskim rewitalizacjom. Jest to jakby bilans przegranych w odwiecznej wojnie między „burzymurkami” a obrońcami miejskiej, historycznej zabudowy. Dzisiejszy rozwój to „burzenie dla budowania” - 2B – to be or not to be... - czytamy we wstępie pióra Katarzyny Kluczwajd - „Miejskie autostrady tną żywą tkankę miasta, przestrzenie wspólne ranią i dzielą ekrany akustyczne, wytyczające wąwozy nowych ścieżek. Giną prusko-murowe domy i stare kamienice, które znalazły się na trasie wielkich drogowych inwestycji, znikają miejsca do mieszkania i miejsca pracy, warsztaty i sklepy. Wraz z wieloma z nich odchodzą w niebyt duchy miejsc ważne dla mieszkańców, ważne dla pejzażu kulturowego miasta. Znikają szajerki, gołębniki, pod naporem betonu i asfaltu ginie zieleń.

Warto zauważyć, iż tytułowe „Znikanie” tkanki miejskiej, świadczącej o nieuchwytnym genius loci Torunia, to nie tylko skutek działań wojennych czy typowych rozbiórek związanych z procesami modernizacyjnymi. Do tej listy można dodać np. remonty stanowiące w istocie destrukcję obiektu, termomodernizacje, zasłanianie zabytku nową zabudową, bez liczenia się z panoramą miasta, czy wreszcie „znikanie” lub translokacje pomników. W jaki sposób i jakimi metodami znikały poszczególne fragmenty miasta - tym kwestiom poświęcone zostały kolejne rozdziały tej książki. Wymieńmy tu fortyfikacje Twierdzy Toruń, centrum Eduarda Bernera na Podgórzu czy dom handlowy „Uniwersam”. Trudne współistnienie „nowego” ze „starym” to temat dziś aktualny we wszystkich miastach z historyczną, wartą ocalenia zabudową, nie zawsze przecież o wysokich walorach architektonicznych. Dobrym tego faktu świadectwem jest zamykająca tom całostronicowa ilustracja: na pierwszym planie widzimy nowoczesną koparkę ustawioną przy budowie prawdopodobnie nowego ciągu komunikacyjnego, nieco za nią drewniany domek z werandą, typowy „ostaniec” z dawnych czasów, dalszy plan zajmuje zaś wielkopłytowy blok mieszkalny. Zdjęcie emblematyczne dla wielu polskich miast.

Tom ciekawie zilustrowany kolorowymi zdjęciami, w tym pochodzącymi z Toruńskich Spacerów Fotograficznych, zawiera noty o autorach, indeks osób i nazw geograficznych.

Redakcja naukowa: Katarzyna Kluczwajd, Michał Pszczółkowski

Opracowanie redakcyjne: Katarzyna Kluczwajd, Michał Pszczółkowski

Toruń: Stowarzyszenie Historyków Sztuki, Oddział Toruński, 2022

ISBN 978-83-966134-0-0

Obj. s. [4], 149, [3], il. cz.-b., kol., format 17 x 24 cm.